 |
Dal punto di vista registico, in Italia ci sono due grandi e interessanti figure ad affrontare questa crisi: il triestino Giorgio Strehler e il romano Giorgio De Lullo. Entrambi nati nel 1921, ed entrambi sulle scene dall’immediato dopoguerra, sono i due che più di tutti lasciano un segno nel panorama nazionale.
Giorgio Strehler aveva debuttato alla Scala già nel 1947, con La traviata di Verdi e L’amore delle tre melarance di Prokof’ev (in italiano ovviamente), e non aveva mai smesso di collaborare con il teatro milanese tanto che nel 1955 firma l’allestimento del Matrimonio segreto che inaugura la Piccola Scala. Tuttavia è a partire dal 1966 con la Cavalleria rusticana diretta da Karajan che Strehler mostra la cifra stilistica per cui ancora viene ricordato: toglie tutti gli elementi incrostati della tradizione e mette a nudo la tragedia e la solitudine dei personaggi di quest’opera, in uno spazio sgombero dal bozzettismo e assolato come solo la Sicilia sa essere. A ciò fanno seguito alcune produzioni storiche: il Simon Boccanegra che inaugura la stagione 1971/72, Die Entfuhrung aus dem Serail del 1972 e il Macbeth del 1975. Quest’ultimo titolo, in particolare, può essere tranquillamente considerato il suo lavoro migliore: Strehler lavora per sottrazione, ambientando tutto in un ambiente claustrofobico, chiuso tra pareti di rame (le scene di Luciano Damiani sono ancora oggi da ammirare), concentrando tutta la sua attenzione sulla coppia protagonista e il suo desiderio di ambizione e di potere, mentre le streghe diventano una massa informe, connotati quasi della natura caotica pronta a divorare l’uomo. Il lavoro con Piero Cappuccili e Shirley Verrett è certosino e dettagliatissimo, condotto sempre in stretta sinergia con Claudio Abbado. Strehler, come già Visconti infatti, vuole lavorare a stretto contatto con il direttore d’orchestra, cosa che fa sia con Abbado che con Muti, e proprio con questa figura vuole scegliere gli interpreti che meglio si adatteranno alle esigenze di entrambi: notevoli a tal proposito le sue preoccupazioni per la produzione scaligera di Don Giovanni, il cui cast gli risulta poco familiare dal punto di vista umano.
Gli spettacoli di Strehler verranno poi mitizzati e riproposti per decenni, soprattutto alcuni come Le nozze di Figaro, nate a Parigi con Georg Solti e poi approdate a Milano nel 1981: qui lo spazio si allarga sempre di più, investito dalla luce dorata, mentre i personaggi si stagliano nella loro umanità. Tuttavia, riguardando i video delle produzioni immortalate (non poche), si nota come Strehler sia fondamentalmente un regista di prosa che non sempre sa gestire i numeri musicali che si trova di fronte: basti vedere l’ingenuità con cui è risolto il duetto d’amore tra Amelia e Adorno nel Boccanegra, mediante le solite pose operistiche, o alcune fissità in momenti delle Nozze e Falstaff, opere estremamente dinamiche per natura. A Strehler manca l’abilità di portare a compimento la vera compenetrazione tra musica e azione, un lavoro che alcuni registi del periodo sanno comunque fare. Un esempio su tutti può essere quello di Jean-Pierre Ponnelle che all’epoca lavora spesso in Italia creando gli storici spettacoli rossiniani con Abbado a Firenze e alla Scala, poi visti in tutto il mondo. Ponnelle, nato come scenografo in Germania, dove attua una riscoperta del Mozart serio quasi dimenticato a quelle date, trasforma Cenerentola, Italiana e Barbiere in quei meccanismi a orologeria visivi che conosciamo, con la differenza che oggi sono la norma mentre all’epoca erano rivoluzione.
L’altro grande protagonista menzionato è Giorgio De Lullo. Nato come attore di prosa, recita sotto Visconti e anche sotto Strehler, diventa poi regista, approdando all’opera negli anni ‘60. Come Visconti, debutta alla Scala in un 7 dicembre: è il 1962 e si inaugura con Trovatore dalle scenografie irrealmente fiabesche ma dove, a detta di chi c’era, gli interpreti recitavano come in una produzione di prosa. De Lullo infatti non fa mai differenze tra i due mondi, per lui è tutto teatro allo stesso modo. Si troverà ad inaugurare la stagione scaligera altre tre volte: una fortunata Lucia di Lammermoor con Abbado e Renata Scotto nel 1967, Ernani diretto da Antonino Votto con Plácido Domingo e Raina Kabaivanska nel 1969 e i Vespri Siciliani nuovamente con la Scotto nel 1970. Nel mentre si fa forte anche il sodalizio con Leyla Gencer con cui collabora nell’Alceste scaligera e nella Maria Stuarda fiorentina. Tuttavia è la sua Aida del 1972 (ancora Abbado sul podio) a essere un vero punto di svolta: gli orpelli da Museo Egizio alla Zeffirelli lasciano il posto a pochi elementi caratterizzanti e a una grande luce, mentre i giochi delle masse e dei singoli fanno il vero teatro. Per i suoi spettacoli (di cui purtroppo rimangono a testimonianza solo le foto e i pochi resoconti scritti) De Lullo collabora con un giovane scenografo che sarà nel bene e nel male una colonna portante del teatro italiano: Pier Luigi Pizzi (del quale ci occuperemo, insieme con Ronconi, nella prossima puntata) fa la sua gavetta accanto a un personaggio di tale statura per poi approdare anche lui alla regia operistica sulla fine degli anni ‘70.
Se da una costola di De Lullo nasce Pizzi, ben più
interessante è guardare cosa nasce da quella di Strehler. Se l’operato in
ambito operistico di quest’ultimo, più che una rivoluzione può essere
considerata una rinfrescata condotta in una cornice di conservatorismo, risulta
tuttavia un terreno fertile per fare gavetta e imparare la tecnica registica.
Così quando nel 1976 a Bayreuth si allestisce il Ring del centenario,
dopo i vari rifiuti e abbandoni di Peter Brook e Peter Stein, si affida la regia
a un certo Patrice Chéreau: quasi sconosciuto, con sole due esperienze da
regista d’opera alle spalle (Italiana in Algeri a Spoleto e Les
contes d’Hoffmann all’Opéra di Parigi nel 1975), Chéreau si era fatto le
ossa al Piccolo Teatro e applica gli insegnamenti di Strehler e una buona dose
di genialità all’opera wagneriana. Il risultato è esplosivo: uno degli
spettacoli più rivoluzionari del Novecento, prima contestato e poi mitizzato,
crea un netto spartiacque nell’approccio registico e segna la vera fine della
crisi dell’opera come genere. Chéreau svincola il Ring dal passato
mitico, calandolo nella storia, ma riesce a renderlo credibile grazie alla
naturalezza del gesto e al risalto dato alla fisicità degli interpreti
ereditati dal regista triestino.
In Europa le sperimentazioni iniziano a fioccare, ma in Italia quasi non ci si
accorge di questo, e le cose continueranno per un po’ nell’illusione di vivere
la modernità, mentre il declino della scuola registica italiana è solo
all’inizio.
Müzik tarihinde “La Diva Turca” diye tanınan bir kadın… Kişiliğinde dört mevsimi ve duygular dünyasının tüm renklerini taşıyan Leyla Gencer’dir o. Türkiye gibi zengin kültür birikiminde opera geleneği hiç ama hiç olmayan bir ülkeden yola çıktı ve opera geleneğinin en derinlerine kök saldığı, en popüler olduğu ülkede, İtalya’da taht kurdu. Müzik dünyasında bir “ekol”, bir okul, bir referans, genç sanatçılara eşsiz bir örnek oluşturdu. Kaybolmaya yüz tutmuş, o olmasaydı, çoktan unutulacak, birçok opera eserini, geçmişin tozlu karanlığından o bulup çıkardı ve opera repertuvarına kazandırdı.
Müzik kitaplarında adı, “Donizetti Rönesansı”, “Rossini Rönesansı” maddeleriyle anıldı. İstanbul’da başlayıp dünya sahnelerinde taçlanan bu eşsiz serüven, sadece bir yeteneğin değil aynı zamanda bir tutkunun, bir azmin, çok çalışmanın, genç Cumhuriyet’in laiklik ve “muasır medeniyet” ilkelerinin, “Atatürk’ün kızlarından biri” olma çabasının da bir sonucuydu.
26 Ocak 1957 gecesi adımını attığı La Scala, 50 yıl boyunca onun yuvası olacaktı. Baştan beri inanmıştı ki La Scala onun kaderiydi. Fransız L’Express dergisinde, eleştirmen Sylvie de Nussac şöyle diyordu:
“Leyla Gencer Bel Canto tekniğinin en büyük ustasıdır. Başkalarında mekanik bülbül cambazlığına dönüşen Bel Canto titreşimleri, Leyla Gencer’de yüreğin, ruhun çırpıntısına dönüşüyor. Onu ilk keşfeden Maestro Tullio Serafin’in dediği gibi “O, yeryüzündeki tüm duyguları ifade edebilecek sese sahip.
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
.PNG)
Müzik dünyanın ortak dili… Farklı dillerde anlatılan olaylar hangi türde olursa olsun müziğe taşındığında tüm insanlığın ortak sesine dönüşüverir. Ve evrensel diyebileceğimiz sesler sayesinde bu ortak dil daha da büyür, güzelleşir. Aşağıda göreceğiniz fotoğraflar da yakın geçmişte dünyamızı sesiyle güzelleştirmiş kadınlara ait…
1#
Yunan soprano Maria Callas, kariyerine nokta koyduğunu açıkladığında henüz 40’lı yaşlarında olmasına rağmen bir opera sanatçısı olarak tüm dünyada tanınıyordu. Döneminde sansasyonel hayatıyla çok konuşulmuş olsa da o, en ünlü operalarla özdeş hale gelmiş ve La Divina unvanı almış büyük bir sesti. Callas, 1977’de Fransa’da hayata gözlerini yumduğunda 53 yaşındaydı.
2#
Sokaklarda başlayıp konser salonlarına taşıdığı müzik kariyeri ve kazandığı uluslararası ün ile Fransızların medarıiftiharı olan Edith Piaf’a ülkesinin taktığı lakap “Minik Serçe”ydi. 1915-1963 yılları arasında yaşayan büyük sanatçının dramatik yaşamı 2007 yılında sinemalarda yayınlandığında başrol oyuncusuna Oscar bile kazandırmıştı.
3#
1996 yılında 79 yaşında hayata veda eden Afrika kökenli Amerikalı şarkıcı Ella Fitzgerald, dünyanın en iyi caz vokallerinden biri olarak kabul edilmektedir. Uzun kariyeri boyunca caz müziğin olağanüstü isimleriyle çalışan duayen sanatçı, ardında, efsane şarkıların da içinde bulunduğu iki binden fazla kayıt bırakmıştır.
4#
Ülkesinin geleneksel müziğini olağanüstü sesiyle dünyaya taşıyan Meksikalı şarkıcı Lola Beltran’ın lakabı “Büyük Lola”ydı. Ünlü İspanyolca şarkı Cucurrucucu Paloma’yı yeryüzünde en iyi onun seslendirdiği söylenir… 1996 yılında 64 yaşında hayata veda eden Lola aynı zamanda Meksika sinemasının ünlü aktrislerinden biriydi.
5#
Fairuz, dilimizdeki adıyla Feyruz, 1935 yılında Lübnan’da dünyaya gelmişti. Özellikle 1960’lı yıllarda “Lübnan şarkıcılığının First Lady’si” unvanıyla sadece Arap dünyasını değil Batı’yı da etkisi altına almış bir isimdi. New York’ta Londra’da Paris’te konserler veren sanatçının pek çok şarkısının Türkçe düzenlemesi Ajda Pekkan gibi isimler tarafından ülkemizde de seslendirildi.
6#
Ağıtlardan türeyen Portekiz halk müziği fadonun sadece ülkesinde değil dünyada tanınan en ünlü ismi Amalia Rodrigues’tir, zaten bu yüzden unvanı da “Fadonun Kraliçesi” dir. 50’ler ile 60’larda büyük bir popülerlik kazanan ve oldukça dramatik sözleri sesiyle büyülü hale getiren 1920 doğumlu Rodrigues, 79 yaşında hayata veda etti.
7#
1928 İstanbul doğumlu Türk opera sanatçısı Leyla Gencer’in uluslararası müzik arenasındaki unvanları La Diva Turca ve La Regina idi, yani Türk Diva ve Kraliçe. Ankara Operası’nda özellikle devlet başkanlarına resitaller vererek başlayan kariyerini operanın anavatanı İtalya’da ünlü opera sahnelerinde zirveye taşımıştı. 20. yüzyılın en iyi sopranolarından biri kabul edilen Gencer aramızdan ayrıldığında 79 yaşındaydı.
What were the most difficult moments of your career?
There were many difficult moments. For example, when I sang for the first time at La Scala in the opera “Dialogues of the Carmelites”. I was auditioned by maestro Victor de Sabata, I sang "O cieli azzurri" with the note "do" in pianissimo. He was fascinated and immediately signed a contract with me. He said, "You're going to sing Aida." Unfortunately, he fell ill that year. He names himself a new artistic director, and he already knows, when he changes leadership, everything changes. The new artistic director did not consider it necessary to give a little-known and inexperienced young singer the lead role in a repertoire opera, so Madame Lidoin suggested to me. Of course, this change of plans did not please me, but I accepted. It's La Scala, anyway! I wanted to sing there, whatever the cost. When I started my career, I said to myself: I will sing at La Scala…
Why?
Those were my ambitions. I was very ambitious. Either I have a great career, or none at all. Then, during rehearsals, the director Marguerite Wallman didn't like my performance. She said that I was too aristocratic, “La Sultana”, and my heroine is a tender and motherly woman from the village, not a princess. As a result, Margarita complained about me to the theater management. They called me to the management, where they told me: "The composer and the director think that you are not suitable for this role." I went back to my hotel room and started crying. Then I called my friend Kurt Adler in San Francisco and told him that La Scala management thought he was unfit for the Lidoin party. Edler, the musician, said, “What do you mean you're no good? You are perfect for this role. You made a contract; they should respect that. tell them, you want to audition in their presence, let them tell you why you don't fit in." I called the management of La Scala and said: "I want to sing in the presence of all the artists with the orchestra and let them say if I fit in or not." Two days before, Francis Poulenc was at my concert that I sang for RAI, and he told me that I was beautiful and perfect for his Madame Lidoin. So, two days after that, he and Wallman complained that I wasn't fit to party. This is theatre, there are such bitter moments there…
I called Poulenc and said: «Maestro, could you join me at the piano and tell me WHAT you want, HOW you want this part to be sung». He came and said, "No, I didn't say that I meant…" and so on. He did all my role from beginning to end, accompanying me. I asked: “Did I sing correctly?” He replied yes. The audition was held in the presence of all La Scala employees, including General Manager Antonio Ghiringelli, Artistic Director Francesco Sicialiani, Wallman and others, with an orchestra conducted by Nino Sanzogno, who had great confidence in me and was very kind to me. . I slept well. Ghiringhelli told Wallman: “I'm sorry, ma questa è molto brava, she's beautiful. If you don't want to stage an opera, say so. And she (Gencer imitates with a high-pitched and strident voice): “I didn't know… I didn't think… I was playing the Turkish princess…” Everything went well, I made my debut on the stage of La Scala as Lidoin. But how many tears I shed for this incident.
Have you ever acted like a Turkish princess off stage?
Not.
Not even in New Jersey?
Did I act like a Turkish princess in New Jersey?
That's what Jerome Hines said.
Jerome Hines is a special case. He generally behaved like a barbarian.
How is that?
Because Attila sang.
He said that you occupied his dressing room.
They gave me a dressing room, where the heating worked very strangely. It was like being in a Turkish bath. That's what I said: “I don't want to stay in a Turkish bath. This humidity is destroying my voice.” I went to another dressing room, but I didn't know it was his. I was angry? I didn't know he didn't tell me anything.
He discussed this case with me on the radio. How
did your interpretations differ from those of Italian singers?
I did not have the style of singing that was here in Europe, in Italy. Everything was new to me. When I was studying, I kept very close to the score. I don't imitate anyone. I sang according to my own idea of music. My colleagues grew up in the era of verismo and thought that you should always sing forte. Perhaps because I did not listen to others, the embarrassing remnants of verismo did not affect me.
Let's imagine that we are in the 50s and you are just
starting your career. What would you do differently?
Nothing. Because it was a good period for me, vocally and technically. I prefer this period to the next.
Why?
Because then my singing was distinguished by extraordinary purity. They do not like it. For example, when I sang pianissimo, my soprano colleague would say, "Why do you sing pianissimo?" "Because that's what the score says." "No, it's Troubadour, you have to sing forte." When the score was pianissimo, I sang pianissimo. And they decided that I have a small voice. They grew up in the verismo era and believed that everything should be sung out loud, although at the time I had a voice, which later became fashionable. I think I was ahead of my time. But there is an explanation for this. The return to the school of bel canto was not without its problems. There was a big bias towards loud singing, towards exaggeration. I sang with subtlety and nuance, a style that everyone tried to imitate in later years. Finally, some of them have gone too far. I won't say names, but there were some singers who sang too low… not to be heard. If you sing piano, your voice should keep the same nuances as when you sing forte. It doesn't have to colour even when sung in an open space like the Arena di Verona. If the harmonics are the same, your soft singing will overlap the orchestra and ring out in space. If you sing the piano correctly, your voice will be heard even in the Arena. A note sung in pianissimo is heard better than a forte note. I know from my own experience.
Has your voice changed over time?
Of course, the voice is always changing, it's natural. The repertoire that the singer chooses affects the voice, as well as his rash actions. I also made mistakes. I did not limit myself to light operas, but because of my penchant for drama, I sang extremely dramatic parts, such as Lady Macbeth. I have played it many times. I preferred the 19th century repertoire because I thought it suited my voice better. I have always felt more comfortable with Rossini, Bellini and Donizetti. I have experimented with many repertoires and styles of singing and have come to the conclusion that the 19th century school is the best for me. When a singer learns a piece that he realizes is not adequate enough for him and his technique, he should put it down and never play it again. There's no point in trying to sing what you can't sing well. The singer must be able to feel it. He must choose his repertoire wisely. Very often young singers who want to make a career agree to sing everything, and after two years they simply have no voice left. That is what is happening to them now. I've been singing for about 40 years, don't forget.
What were the errors?
I've got? There were so many! (Laughter) For example, I sang a repertoire that was too strong for my voice, sometimes I forced it. Over time, the voice became more voluminous, its main colour changed, and before that it was more lyrical.
Did you sing the note “fa” of the third octave?
(Laughter) No, I lost it after I graduated from the conservatory. But I sang the note "mi" for many years. For example, in 1959, after playing Prokofiev's “Angel of Fire”, I realized that I could no longer sing the “a” note of the third octave. It was difficult for me to take that famous “C” of the pianissimo in “Aida”. And I stopped singing “Ángel”, I took it out of the repertoire after two performances. Over time, I was able to sing that note again. But it disappeared again, when I began to sing Macbeth, Sicilian Vespers, some verismo operas, like La Gioconda, for example.
Why did the colour of his voice change from opera to
opera?
You should always try to match the voice to the score. The voice cannot be the same colour. It should be like an artist's palette: have many shades. You cannot sing «Lucia» and «Forza del…» with the same voice. There are different tones of voice that express different shades of emotion. He has to find the right form of expression and the right tone. As I started singing dramatic parts, my voice became deeper, thicker, and perhaps more interesting. Artists are strange creatures. Sometimes we exaggerate when we want to highlight certain dramatic passages. I started doing this when I started working with masters like Gavazzeni. He demanded special brightness, tension.
In the 1950s at La Scala, he often sang in the second
cast. Callas was in the first. What do you think of her?
She had the most imperfect voice in the world, but that meant nothing. She was full of flaws, but a holy fire burned in her. she was great. Is it possible to find an equal to her today? My wonderful colleague Leontyne Price sang amazingly, but how could she convey what Callas did?
Has the study of harmony influenced your voice?
Yes. Harmony teaches not just to read a melody, but to read everything, including the orchestra. Knowing the orchestral part will help to be more expressive.
Have they been afraid of you?
Everyone has feared me.
Why?
Who knows... They say I have a halo...
Yes.
No, I'm very natural. It's just the impression I make, it gives such a halo.
Yeah, I heard her called an imperious lady.
Yes, I am. I say what I think. Hard. et? Even now.
For example?
I am never afraid of anyone. I am tough and demanding, but not nasty or spiteful.
Can you give examples?
No, I do not have time. Yes, I'm tough. But
with age, I've gotten a little softer, I think. But I keep saying things I
shouldn't… but I say it anyway. This is not good, it should be more
diplomatic, more false. But I'm not like that. At my age, I can't
change anymore, right?
1#
10 Ekim 1928’de Polonezköy’de dünyaya gelen Gencer’in annesi de babası da soylu ailelerden gelmektedir. Annesi Polonyalı aristokrat bir aileden, babası ise varlıklı ve köklü bir aileden gelen Safranbolulu Hasanzade İbrahim Çekrekgil’dir. Annesi Alexandra Angela Minakovska, İbrahim Bey’le evlendikten sonra Müslüman olup Atiye adını alır. Baba İbrahim Bey, çeşitli ticari işletmeleri, Karaköy’de hanları olan, aynı zamanda Lale Sineması’nın işletmesini yapan vizyon sahibi, kibar bir insandır. Çocukluk yıllarını varlıklı bir aileden geldiği için rahat geçiren Gencer’in yaşamına etki eden isimlerden biri de bakıcılığını üstlenen Fransız dadısı Madame Lejeune’dur. Leyla, dadısından dünya ve Fransız edebiyatı, tiyatro ve müzik konularında geniş bir eğitim alırken, Polonezköy’deki uçsuz bucaksız aile çiftliğinde de doğa ve hayvan sevgisi edinir. 9 yaşından beri şarkı söylediğini belirten Leyla Gencer, dadısı ile beraber gittiği kilise ayinlerini tiyatro izler gibi izlediğini ve çok yönlü bir sanatçı olmasında hem doğunun hem de batının kültürel ögelerinin etkisinin büyük olduğunu belirtir.
2#
Genç yaşta babasını kaybeden Leyla, babasının ölümünden sonra yaşadığı derin üzüntüyü kitaplarla ve müzikle dindirir. Hobileri arasında kütüphaneye gitmek olan genç Leyla, daha o yaşında dünya edebiyatının en seçkin eserlerini okur ve kendisi de ileride yazar olmak ister. İstanbul İtalyan Lisesinden mezun olduktan sonra Beyazıt Kütüphanesi’nde işe başlayan Gencer, o dönem ismi İstanbul Belediye Konservatuvarı olan, İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarında eğitim hayatına devam eder. Aynı yıl, ileride hayat arkadaşı olacak olan İbrahim Gencer’le bir tesadüf sonucu Kadıköy vapurunda tanışan Gencer, iyi bir arkadaşlık temeli üzerine kurulan bu ilişkide müzik ve sanat hayatının içinde olması için İbrahim Bey tarafından her zaman destek görür. Konservatuvara başladığı ilk yıl, İtalya’da bulunan dünyanın en önemli opera performanslarının sergilendiği La Scala’da opera söylemeyi kendine hedef koyan Gencer, bu amacına ulaşmak için Reine Gelenbevi’den ses ve solunum teknikleri dersi, koro şefi Muhittin Sadak’tan solfej dersleri ve cumhuriyet tarihinin ilk bestecilerinden Cemal Reşit Rey’den armoni dersleri alır.
3#
Konservatuvarın son sınıfında, dünyaca ünlü İtalyan soprano opera sanatçısı Giannina Arangi-Lombardi’nin İstanbul’u ziyaret ettiğini öğrenen Gencer, sınıf arkadaşı ile birlikte ünlü sopranonun kaldığı köşkün adresini bularak kendisi ile tanışmak için bir ziyaret gerçekleştirir. Ankara Devlet Konservatuvarında ders vermek için Türkiye’ye gelen ve dinlenmek amacıyla İstanbul’a uğrayan Lombardi, kendisine “Aida” operasını söyleyen genç Leyla’nın sesinden çok etkilenir ve Gencer ile bir anlaşma yapar. Leyla Gencer, ünlü sopranoyu 15 gün evinde misafir edecek, İstanbul’u ve Türk kültürünü tanıtacak ve karşılığında Lombardi’ni Leyla’ya şan dersleri verecektir. 15 günlük derslerin sonunda Gencer’in yeteneğini ve azmini gören Lombardini hayallerine ulaşmak isteyen genç kadına Ankara’ya gelmesini teklif eder. Gencer, 1949’da İstanbul’daki okulunu bırakır ve artık Ankara günleri başlar.
4#
Ankara günlerini sürekli provalarla geçiren Gencer, Ankara Operası korosunda yer aldığı sırada, 1950’de sahnelenmeye başlayan Cavalleria Rusticana operasında Santuzza rolünü alır ve böylelikle opera sahnelerinde yer almaya başlar. 1958’e kadar devlet konuklarına verilen resitallerde en çok sahne alan sanatçılardan biri olan Gencer, ABD devlet başkanları Harry S. Truman, Dwight Eisenhower, İran Şahı Rıza Pehlevi ve eşi Süreyya, Ürdün Kralı Hüseyin ve Yugoslavya’nın kurucu lideri Mareşal Tito gibi isimler adına verilen devlet etkinliklerinde soprano olarak sahne alır. 1953’te İtalya ve Türkiye arasında imzalanan kültür anlaşması, Gencer’in hayalini gerçekleştirmesi için fırsat olur ve Roma’da resital vermesi için görevlendirilir. Bu performansı canlı olarak yayımlanan ve büyük övgüler toplayan Gencer, bir tavsiye üzerine önemli ve görkemli opera sahnelerinden biri olan San Carlo Operası’nda seçmelere katılır. Seçmeleri kazanabileceğine pek ihtimal vermeyen Leyla Gencer’in aryası bittiğinde opera yöneticisi gelecek hafta sergilenecek olan Cavalleria Rusticana’da opera söylemesi için teklifte bulunur. Ankara’da da aynı karaktere buğulu sesiyle can veren Gencer, beş günde eserin İtalyanca metnini çalışarak 10 bin kişinin karşısında muhteşem performansını sahneler. Bu performansından sonra Gencer’in sahnelediği tüm performanslar başrol olur.
5#
Gencer’in operaya olan tutkusu ve yoğun provaları nihayet meyvesini verir. 1957’de La Scala Operası’nda ünlü Fransız bestekâr Francis Poulenc’in, “Les Dialogues des Carmelites” eserinin dünya prömiyerinde Lidoine rolüyle sahne alır ve tam 25 sene bu sahnenin başrol sanatçısı olur. Moskova, San Francisco, Viyana, Milano, Roma, Paris, Napoli, Köln, Londra, Buenos Aires ve daha pek çok ülkenin önemli ve seçkin opera temsillerinde ülke ülke gezen Gencer’in repertuvarı 23 bestecinin 72 eserini kapsamaktadır. Sanat hayatının büyük bir kısmını Milano’da geçiren ve uzun yıllar bu ülkede yaşamayı tercih eden Gencer’e İtalyan vatandaşlığı teklif edilse de konser afişlerinde bile Ankara Devlet Operası sanatçısı olduğunun yazılmasını isteyen sanatçı bu teklifi geri çevirir. 1985’te büyük tutku ile gerçekleştirdiği operadan emekli olan Gencer, 1983’ten bu yana eğitimci olarak kariyerini sürdürdüğü “La Scala Lirik Akademisi”nde sanat yönetmeni ve genç sanatçılar okulunun da yöneticisi olarak mesleğine devam eder.
6#
2008’de
kalp yetmezliği nedeni ile 79 yaşında hayata veda eden usta sanatçıya ölümünden
çok önce, 1988’de devlet sanatçısı unvanı verilmiştir. Vefatına kadar La
Scala’da opera sanatçıları için kurulan akademinin sanat yönetmenliğini
sürdüren Gencer, ülkemizde de pek çok önemli opera sanatçısını yetiştirmek için
Ankara ve İstanbul’da dersler ve seminerler vermiştir. 2004 yılında “Bin Yılın
Türkleri” isimli özel para koleksiyonuna resmi basılmıştır. 12 Mayıs’ta
Milano’da La Scala Operası’nın Santa Babila Kilisesi’nde düzenlenen kalabalık
bir törenle uğurlanan Leyla Gencer’in vasiyeti üzerine bedeni krematoryumda
yakılmış ve 16 Mayıs’ta külleri Dolmabahçe Sarayı ile Dolmabahçe Cami arasında
yapılan bir törenden sonra yine Dolmabahçe açıklarından Boğaz’ın sularına
dökülmüştür. Ülkemiz topraklarından dünyaya iz bırakan bu denli büyük bir
sanatçının yetişmesi gurur ve ilham kaynağıdır.
İstiklal Caddesi’ndeki değişime, yozlaşmaya direnenler arasında sanat ve kültür kurumları en başta geliyor. Meşher, Yapı Kredi Kültür Sanat, Galata Salt, Borusan Müzik Evi, yeni açılan Botter Apartmanı, restorasyonu devam eden İş Bankası Beyoğlu Müzesi ilk aklıma gelenler. 2010 yılında İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti olduğu yıl kapılarını açan Borusan Sanat Evi, yeni müzik akımı, dünya müziği, caz, dans performansları, çağdaş sanat sergileri gibi etkinliklere ev sahibi yapıyor. Geçenlerde 20. yüzyıl opera tarihinin en büyük isimlerinden olan Leyla Gencer’i ölümünün 15. yılında anmak için Borusan Müzik Evi’ndeydik. Batı’da “La Diva Turca”, “La Gencer”, “La Regina” (Kraliçe) olarak tanınan ve ünlenen Leyla Gencer’i, Serkan Bali’nin moderatörlüğünde, yakın dostu Borusan Vakfı Genel Koordinatörü Ahmet Erenli, hakkında harika iki kitap yazan Zeynep Oral ve Evin İlyasoğlu ile İtalyanca biyografisinin yazarı Franca Cella’dan dinledik. Leyla Gencer’in hayat hikayesi, opera tutkusunun odağında olduğu, ilham verici bir hikâye. “Leyla Gencer: Tutkunun Romanı” kitabının yazarı Zeynep Oral’a göre, İstanbul Konservatuarı’na girdiği andan itibaren La Scala en büyük hedefiydi. “Ya La Scala’da söylerim ya da ölürüm.” Gencer aklına koyduğu gibi opera dünyasının mabedi “La Scala” ya 1957 yılında girdi ve 25 yıl boyunca “primadonna” olarak söyledi. 33 yıllık aktif opera kariyerini noktaladıktan sonra aynı kurumda eğitimci olarak ölümüne kadar devam etti.
Farklı bir Diva
2008 yılında ölümünden sonra 10 yıl boyunca aralıksız her yıl Borusan Sanat tarafından sahneye konan opera konserleriyle anıldı. Ahmet Erenli’ye göre, “Borusan Sanat bir anlamda ünlü sopranoyu kanatları altına aldı…” Milano’daki evinin eşyalarını, Cemil İpekçi’nin yaptığı işlemeli resital kostümlerini, arşivini İKSV’ye bağışlayan Leyla Gencer’i Erenli ile konuştuk.
Size göre Leyla Gencer farklı bir Diva. Neden?
Öncelikle opera tarihine katkısı çok büyük. Piyasada 19. yüzyılda seslendirilen ama sonra unutulmaya bırakılan operaları buldu, araştırdı ve söyledi. Çoğu Donizetti’nin olmak üzere bulduğu, tanıttığı 5-6 operası var. Gerçek bir opera araştırmacısıydı Leyla Gencer. Hayatımda gördüğüm en iyi arşivciydi. Programların arkasında aldığı notlar, fotoğraflar, opera tarihiyle ilgili kitaplar. Önemli bir yanı daha var. Maria Callas geleneğinden geldiği için sahnede oynuyor. Eskiden sopranolar sahnede elleri kavuşturup kıpırdamadan söylerdi. Bu geleneği Callas bozdu, Leyla Gencer devam ettirdi, ama oyunculuğu zirveye çıkararak. İtalyan bir eleştirmen onun için “koroyu ağlatan kadın” der. Çünkü Gluck’un Alceste Operası’nı o kadar etkili bir şekilde söylemiş ki tüm koroyu ağlatmış.
Batı’da ‘La Diva Turca’ olarak tanınmasına ne diyorsunuz?
Diva statüsü bambaşka bir şeydi o yıllarda. Ulaşılmaz,
topluma uzak neredeyse tanrıça statüsünde. Leyla Gencer’in kariyerinin
başlangıcı 1950’ler. La Scala’da ilk kez sahneye çıktığı 1957 yılından itibaren
“La Diva Turca” diye anılmaya başlandı çünkü kendisinde “Diva” kumaşı vardı.
Sahnede büyürdü. Zeynep Oral da kırmızı halıda yürürken insanların nasıl önünde
eğildiğini anlatır. Ayrıca Milano’da efsane. Bu şehrin kültür yaşamının
ayrılmaz parçası. Yaşam tarzı, evinde verdiği davetler. Bir gece Ricardo
Muti’nin konserinden sonra Placido Domingo ile evinde sabaha kadar La
Traviata’yı baştan sona söyledikleri anlatılır. Zaten bu gecenin kayıtları la
Scala arşivinde.
Türkiye ile ilişkileri nasıldı?
Tabii 1958 yılında buradaki işlerini aksatıyor gerekçesiyle Ankara Devlet Operası’nın görevine son vermesi onu küstürdü. Uzun yıllar Türkiye’den uzak kaldı. Burada ilk konserini 1974 yılında verdi ve 10 yıl gelmedi. Oysa o yıllarda dünyanın her tarafına gidiyordu. 1984 yılında Türkiye ile yeniden ilişki kurdu. 1988 yılında “Devlet Sanatçısı” unvanını aldı. Leyla Gencer Şan Yarışması 2006 yılından beri İKSV ve La Scala Akademisi iş birliğiyle düzenleniyor.
GENCER’İN KOSTUMLERİ NEREDE?
Ahmet Erenli’ye Gencer’in İKSV’ye bağışladığı eşyalarının, kostümlerinin nerede olduğunu sordum. “İKSV binasındaki Leyla Gencer Odası halen Bakırköy Leyla Gencer Sanat Merkezi’nde. Ancak belediye merkezi pek sık açmıyor ancak talep gelirse geziliyor” diyor. Yazık çünkü daha merkezi bir yerde olsaydı daha çok kişi gezebilir, Leyla Gencer gibi bir değerimizi yakından tanırdı. Erenli’ye göre, AKM Leyla Gencer’i ağırlamak için ideal bir adres. İlgililere duyurulur.
BORUSAN SANAT’IN BÜTÇESİ GENCER’İN KOSTÜMLERİ NEREDE?
Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı Zeynep Hamedi’nin yaptığı Borusan Kocabıyık Vakfı şemsiyesi altında Borusan Sanat, Borusan Contemporary Müzesi, Ertuğ-Kocabıyık Yayınları var. Borusan’ın iki önemli markasının BİFO ve BMW olduğunu söyleyen Ahmet Erenli’ye vakfın bütçesini sordum. Yıllık bütçesi 3,3 milyon dolar. Borusan Sanat’ın 4,2 milyon dolar, Borusan Contemporary’nin ise 1,3 milyon dolarlık bütçesi var. Borusan Sanat’ın ağırlığı daha çok müzik. BİFO, Borusan Quartet, Borusan Çocuk Korosu, Borusan Müzik Evi bütçeden paylarını alıyorlar. Bu arada BİFO’ya yeni yeni şef seçilmiş, ismi yakında açıklanacak.
ZEYNEP HAMEDİ: BİFO’yu yurt dışına açmayı başardı
Zeynep Hamedi’nin Yönetim Kurulu Başkanlığı’na geldiği 2005 yılından beri Borusan Kocabıyık Vakfı’nın çalışmalarını daha yakından izler olduk. Önümüzdeki günlerde vakfın eğitimle ilgili yeni projesini anlatmaya hazırlanan Zeynep Hamedi ile vakfın geleceği ve sürdürülebilirliği konuştuk…
Başkanlığınızdan beri gözle görülür bir aşama kaydeden Borusan Kocabıyık Vakfı geleceğe nasıl bakıyor? Faaliyetlerimizi misyonumuz doğrultusunda artan bir ivmeyle sürdürüyoruz. Babam Asım Kocabıyık’ın “Benim bu memlekete gönül borcum var” sözüyle yola çıktık. Mirasını devam ettiriyoruz. Kuruluşumuzdan bu yana toplumsal gelişimi önemsedik. Eğitim ve sanatın buna katkısını hep ön planda tuttuk. Sürdürülebilirlik hem eğitimde hem sanatta üzerinde önemle durduğumuz bir konu. Eğitimde burs programlarına devam ederken, sürekli yeni projeler geliştiriyoruz. Örneğin Borusan Hikâye Evi çok özel bir proje.
Vakıfta ikinci nesilsiniz. Acaba ailenizin üçüncü nesli özellikle sanat alanındaki yatırımlarınıza sahip çıkacak mı?
Kuşku yok ki, bizden bayrağı devralacak üçüncü nesil
eğitim ve sanata verdiğimiz desteği katlayarak devam ettirecekler. Vakfın
kültür anlayışını kendi deneyimleriyle, vizyonlarıyla birleştirerek daha üst
bir boyuta taşıyacaklarından eminim.
Borusan Sanat çatısı altında Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası, Borusan Quartet, Borusan Müzik Evi var. Aralarında sanki en popüler olan BİFO. Popülaritesini neye borçlu? Konserlerini, hatta provalarını kaçırmadığınız BİFO’nun yeri sizin için sanki ayrı. Yanılıyor muyum?
2005’ten beri ben ve ekibim uzun bir yol kat ettik ve bugünlere geldik. İşe koyulurken BİFO ile beş yıl içerisinde Avrupa’nın yükselen orkestralarından biri olmayı hedeflemiştik. Yoğun bir tempoyla emek verdiğimiz bu yolculukta ne mutlu ki bugün artık Avrupa’da bilinen, başarıları takdir edilen bir orkestra olduk. Emeğimizin meyvelerini aldık diyebilirim.
BİFO’nun sanatsal düzeyi arzu ettiğiniz seviyeye geldi mi?
Son on yıldır yaptığımız çalışmalar ve onursal
şefimiz Gürer Aykal ile 2009-2020 arası şefimiz Sascha Goetzel’in katkılarıyla,
BİFO’nun artistik düzeyini standardın üzerine çıkardığımızı söyleyebilirim.
Yurtdışındaki tanınmış konser merkezlerinden aldığımız teklifler,
bunun en önemli göstergesi. Ayrıca BİFO müzik çevrelerince
artık Türkiye’nin en iyi senfonik topluluklarından biri olarak
görülüyor. İstanbul sanat yaşamının vazgeçilmez bir unsuru haline geldi.
Klasik
müzik ile yeni yeni buluştuğumuz yıllarda müzik eğitimi almaları için yurt
dışına gönderilen kızlarımız vardı. Onlar sadece aldıkları eğitimle değil,
azimleri, çalışkanlıkları, cesaret ve dirençleriyle klasik müziğin doğduğu
topraklara bile isimlerini kazıdılar. Gün geldi unutulmuş besteleri
hatırlattılar, gün geldi baştanbaşa dolaştıkları öz yurtlarını yeni bir türle tanıştırdılar.
Kimi aramızdan ayrıldı, kimi müziği bıraktı, kimi ödülden ödüle koşuyor…
Ve hepsi zihinlerimizde bizim harika kızlarımız olarak yaşıyor. Şimdi, hemen
burada, içlerinden 7 isimle buluşturuyoruz sizi…
İlk adımların sahibi Semiha Berksoy
1910
doğumlu sanatçı devlet bursu ile gittiği Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi
Opera Bölümü’nü birincilikle bitirmişti. İlk Türk kadın opera sanatçımız aynı
zamanda Avrupa’da sahne alan ilk Türk opera sanatçısıydı. 1934 yılında ilk Türk
operası Özsoy’da başroldeydi. Ankara’da ilk profesyonel opera gösterisi 1941
yılında gerçekleşen Tosca operasıydı ve Semiha Berksoy burada ünlü Alman
sanatçı Karl Ebert yönetiminde oynadı. 1946’da Karl Ebert’le birlikte Ankara
Devlet Operası’nın kuruluşunda görev aldı. 1999 yılında New York City Lincoln
Center’da arya söylediği sırada 89 yaşındaydı. 94 yaşında hayata veda
eden sanatçı babasının konservatuarı bırakmasını telkin ettiği mektuba 18
yaşında iken şu cevabı yazmıştı: “Benim ruhumu sürükleyen, bende alev haline
geçen bir şey var; o da sanat aşkıdır, bunu bilesiniz… Ölsem de mezarımda selvi
ağaçları söyler.”
İdil Biret’in harikalarla dolu sanat hayatı
Müzik konusunda özel yeteneği olan çocukların devlet bursuyla yurt dışında eğitim görmelerini sağlayan “Harika Çocuklar Yasası”nın çıkarılma nedenlerinden biriydi İdil Biret. Müzik alanında harika bir çocuktu çünkü piyanosunda Bach girişlerini çalmaya başladığında henüz 4 yaşındaydı. 8 yaşında Paris Radyosu’nda ilk konserini verdi. 15 yaşında ilgili dallarda Paris Ulusal Konservatuarı’nı birinci olarak bitirdi. Amerika’dan Rusya’ya Tokyo’dan Fransa’ya verdiği yüzlerce konserle ve aldığı ödüllerle müzik hayatı hep başarılarla devam etti. Dahi dedirtecek kadar iyi bir belleğe sahipti, bu niteliği ona “dünyanın en geniş repertuvarlı piyanisti” unvanını da getirmekte gecikmedi.
Geleceğin keman virtüözlerinin buluştuğu isim Suna Kan
Adına
yasa çıkarılan iki çocuktan biri Suna Kan’dı. Ankara Devlet Konservatuarı’nda
okurken verdiği ilk resitalinde harika bir çocuk olduğu görüldü ve Paris’e
gönderildi. Birincilikle bitirdiği okulun ardından uluslararası yarışmalarda
dereceler kazandı. Ülkesine döndüğünde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nda
solist ve başkemancı olarak görev aldı. Ulvi Cemal Erkin’den Ahmet Adnan
Saygun’a Türk bestecilere ait repertuvarın önde gelen keman yorumcularından
biri oldu. 2017 yılında rahatsızlığından ötürü “Kemanın kutusunu bu dünyadan
gidinceye kadar kapattım.” açıklamasını yapan sanatçının adı Ankara Devlet
Konservatuvarlılar Derneği’nce uluslararası keman yarışmasına verildi.
Pekinel Kardeşler Anadolu’daki “harika çocuklar”ın peşinde
Dünyaca
ünlenmiş tek yumurta ikizleri Güher ve Süher Pekinel ilk piyano eğitimlerini
annelerinden almış, henüz 6 yaşında dönemin cumhurbaşkanı önünde konser
vermişlerdi. Türkiye’de aldıkları eğitimin ardından 1963 yılında devlet bursu
ile Fransa’ya giden sanatçı kardeşler Almanya ve Amerika’da eğitimlerini devam
ettirdiler. Dünyanın dört bir yanında ünlü orkestralar ile konserler verdiler.
Birlikte sahne aldıklarında birbirlerini görmeyecek şekilde konumlanan
piyanistler ödüllerle dolu uluslararası kariyerlerinde sosyal sorumluluk
projelerine büyük yer ayırıyorlar. Anadolu’da keman virtüözü olabilecek “harika
çocuk”ların arayışına girdikleri bir projeyi şöyle açıklamışlardı: “Yüksek
yeteneğe sahip ve ne yapacağını bilemeyen çocukları alıp kanatlandırmayı ve
doğru kanallara doğru yönlendirmeyi hedefliyoruz.”
1000 yılın Türkleri arasında Leyla Gencer
1950
yılında başlamıştı kariyeri… Ankara Devlet Operası’ndaki resitallerini
izleyenler arasında Tito da vardı Şah Rıza Pehlevi de, Harry Truman da vardı
Kral Hüseyin de… Türkiye ile İtalya arasında Kültür Anlaşması
imzalanmıştı ve Roma’ya ilk defa bu kapsamda 1953 yılında bir konser vermek
için gitti. Bundan sonra dünyada Leyla Gencer rüzgârı esmeye başladı.
Yeteneği ve azmi sayesinde La Traviata operasında Maria Callas’ın rolünü
aldı, efsanevi La Scala Tiyatrosu’nda sahneye çıktı, Toscanini hayatını kaybettiğinde
cenazesinde Verdi’nin Requiem’ini seslendiren soprano ses de O oldu. Büyük
klasik bestecilerin hiç sahnelenmemiş eserlerinde oynadı, Batılı bestecilerin
kendi halklarının unuttuğu bestelerini seslendirdi. Darphane Müdürlüğü
tarafından “1000 Yılın Türkleri Özel Koleksiyonu”nda adına gümüş hatıra para
basılan kişiler arasındaydı. Ankara Opera Sahnesi önündeki anıtına bakan
herkesin ortak fikri heykeli dikilecek bir sanatçı olmasıydı.
İlk konserini Çocuk Esirgeme Kurumu yararına 10 yaşında veren Ayla Erduran
Saray
Sineması’nda 10 yaşında kemanıyla verdiği ilk konserinde bütün eserler bitene
kadar gözlerini kapalı tutmuş, son eserin bitişiyle gözlerini tekrar açtığında
ise o sahneyi bir daha unutamamıştı. Salonu dolduran seyircilerin hepsi
karşısında ağlıyordu; bundan sonraki bütün konserlerini gözlerini kapatarak
verdi. Ayla Erduran Paris Ulusal Konservatuarı’nda öğrenim gördü ve dünyaca
ünlü keman öğretmenlerinden eğitimler aldı. Ulvi Cemal Erkin’e ait keman
konçertosunu bestecisi yönetiminde Brüksel’de Belçika Kraliçesi
Elizabeth’in de katıldığı bir konserde çaldı. Anadolu’dan Ortadoğu’ya,
Amerika’dan Afrika’ya verdiği konserlerde insanlara hem Klasik Batı Müziğinin
hem de Türk bestecilerin eserlerini taşıdı.
Verda Erman 70 yıllık hayatına yüzlerce konser sığdırdı
1948 yılında çıkarılan “Harika Çocuklar Yasası”nın kapsamı 1956 yılında 6660 sayılı yasa ile genişletilmişti. Yeni yasanın adı “Güzel Sanatlarda Fevkalade İstidat Gösteren Çocukların Devlet Tarafından Yetiştirilmesi Hakkında Kanun” oldu ve bu kapsamda keşfedilen çocuklardan biri de geleceğin piyano virtüözlerinden olan Verda Erman’dı. 1957 yılında eğitim almak üzere Paris’e gönderildi. Ülkesine geri döndüğünde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın solist sanatçısı oldu. Dünyanın dört bir yanında ünlü orkestralarla birlikte övgüyle söz edilen yüzlerce konser verdi. 70 yaşında hayata veda ettiğinde hiçbir zaman geri çevirmediği hayır konserleriyle de adından söz ettirdi.
Soprano
Soprano ses, operadaki en tiz ve yüksek kadın sesidir ve soprano sese sahip sanatçılar genellikle başroldür. Türk opera sanatçısı Leyla Gencer, 20. yüzyılın gördüğü en önemli sopranolardan biridir.
Mezzosoprano
Mezzosoprano, pes seslerde tizleri daha kuvvetli mezzo ses türüdür. Dramatik soprano rollerinde başarıyla yer alabilir, seslendirme yapabilir. Alman opera sanatçısı Christa Ludwig ve Amerikalı opera sanatçısı Susan Graham en tanınmış mezzosoprano sanatçılardır.
Alto
Operada genellikle kötü karakteri canlandıran alto ses, en pes kadın sesidir. Hafif yavaş sesle söylenen, kulağa kalın titreşimlerle ulaşan seslere pes ses ya da diğer bir deyişle göğüs sesi denir. Ünlü operalardaki önemli alto rollerin başlıcaları Verdi’nin Aida’sında Amneris, Saint Saens’in Samson operasında Dalila, Gluck’un Orpheus’unda Orpheus’tur.
Kontrtenor/Kastrato
Kadın sesi
inceliğinde çıkan kontrtenor, operadaki en tiz erkek sesidir. Günümüzde
kastratolar ve kontrtenorlar genellikle birbiriyle karıştırılır. Kontrtenor,
göğüs rezonansının da desteği ile zenginleştirilmiş kafa sesini kullanarak
kadın sesine erişebilen erkek opera sesidir. Ses tellerinin bağ kenarlarının
tamamen veya kısmen titreşmesiyle üretilen bu ses, biyolojik faktörler
sonucunda oluşan bir ses olmaktan ziyade yapay olarak üretilen bir sestir.
Barok dönemine ait hemen hemen her opera, kontrtenor sanatçıları tarafından
temsil edilir. Kastratolar ise bu tiz ve çocuksu sese sahip olmak için
ailelerin rızası ile çocuk yaşta operasyon geçirir. İlerleyen yaşlarda bile tiz
sesi korumayı başaran kastratolar, kontrtenorlar gibi bu sese doğuştan değil,
teknik müdahale ile sahip olur. 18. yüzyılda İngiltere, Fransa ve Almanya’daki
önemli opera sahnelerinde çıkan ve sahip olduğu ses aralığı ile ünü tüm
Avrupa’ya yayılan İtalyan sanatçı Farinelli, tanınan en ünlü kastrato sese
sahip bir isimdir.
Tenor
Az rastlanan ses olan tenor, doğal olarak en tize ve yükseğe çıkan erkek sesidir. Operalarda genellikle soprano ile birlikte başrolü paylaşır. Dünyanın tanıdığı en ünlü tenor, İtalyan opera sanatçısı Pavarotti’dir.
Bariton
Yaygın bulunan bir ses olan bariton, tenor ile bas aralığındaki ses aralığıdır. Bu ses aralığının verdiği güçlü ve maskülen his nedeniyle operalarda soylular ve generaller gibi rolleri temsil eder. Ünlü Rus opera sanatçısı Dmitri Hvorostovsky en ünlü baritonlardan biridir.
Bas
Az rastlanan en
kalın erkek sesidir. “Bas Profond”, “Bas Buffo” ve “Yüksek Bas” olarak üçe
ayrılır. Bas profond sesin rengi koyu, çok güçlü ve kalın tonları kuvvetlidir.
Sahnede çoğunlukla dramatik rollerde görev alır. Bas buffo renk bakımından daha
az zengindir. Genellikle komik rollerde oynar. Yüksek bas ise, kalın sesleri
diğer baslardan daha zayıf olan sestir. Buna karşı ince sesleri diğer baslara
göre parlak ve rahattır. Sayısız ödül sahibi ünlü opera sanatçısı Yevgeny
Yevgenievich Nesterenko 80’den fazla bas karakterini seslendirmiş; Glinka,
Çaykovski, Musorgski, Borodin gibi ünlü operaların en aranan bas sesi olarak
tarihe geçmiştir.
