1 9 4 8
SON SAAT DAILY NEWSPAPER
1948.04.14
AKŞAM DAILY NEWSPAPER
1948.04.16
Hollanda şan müsabakalarına iştirak edecek Türk sanatkârı
Hollanda’da Şeveningen’de yapılacak müsabakalardan şan kısmına iştirak etmek üzere «Kontiya» müessesesinin teşebbüsleriyle Türk Philips şirketinin bir Türk sanatkârını yol, iaşe ve ibate masraflarının karşılığı olarak 1500 T. lirasını taahhüd etmesi üzerine İstanbul konservatuvarından seçilen Leylâ Gençer ay sonunda uçakla hareket etmek üzere hazırlıklara başlamıştır.
ISTANBOUL DAILY NEWSPAPER
1948.04.17
AKŞAM DAILY NEWSPAPER
1948.05.26
ŞEVKET RADO
Şiveningen’in meşhur mendireği
Hollanda’nın Şiveningen şehrinde 19 mayısta başlamış olan Milletlerarası Musiki müsabakası meraklılar tarafından alâka ile takip edilmektedir. Bu müsabakayı tertip edenler. Şehrimizde ki Kontiya müessinin tavassutu üzerine bir Türk sanatkârının da bu müsabakaya İştirakini kabul elmişler, yol ve İaşe masrafını da üzerlerine aldıklarından Konservatuvar ses sanatkârlarından Leylâ Gencer müsabakalara katılmak üzere Şiveningen'e gitmiştir. Milletlerarası musiki müsabakası 29 mayısta sona ereceğine göre, neticeyi öğrenmek için hafta sonuna kadar beklemek lâzım geliyor.
Milletlerarası Musiki müsabakası dolayısıyla Hollanda’nın Şiveningen şehri ve meşhur plâjı hakkında gelen malûmat hayli alâka çekicidir. Şiveningen, Hollanda’nın başşehri Lahey’in hemen yanı başındadır. Hem bu şehrin hem de Hollanda’nın en güzel plâjıdır. Tarihi 13. asra kadar uzanıyor. Eski şehir 18 net asırda suların hücumuna maruz kaldığından ortadan kalkmış, 17. asırda 900 nüfuslu 200 hanelik bir köy halinde yeniden canlanmıştır. Eski şehre ait evlerin ve kilisesinin harabelerine bugün dahi surlar İçinde tesadüf edilmektedir.
Şiveningen balıkçılığıyla da meşhurdur; bugün hatırı sayılır bir balıkçı filosu vardır. Ayrıca tahlisiyecilik tarihinde de mühim rol oynamıştır. Kazaya uğramış gemileri kablo atarak kurtarmak tecrübeleri ilk defa burada yapılmıştır. Kırmızı beyaz ışık saçan meşhur feneri 1875’te yapılmıştır. 36 metre yüksekliğinde ve 164 basamaklı demirden merdiveniyle bu fener mimari bakımından 19 uncu asrın şaheserleri arasında sayılıyor.
İki harp arasında
Cihan harbinden sonra Şiveningen Avrupa’nın, hatta dünyanın en meşhur plajlarından ve kültür merkezlerinden biri olmuştu. Plâjı, gazinosu, sirki, dansingi daima eğlenceliydi. Dünyanın en meşhur orkestra şeflerinin idaresinde konserler, danslı suareler, baleler tertip ediliyor, meşhur solistler davet ediliyor, buraya gelenler aynı zurnanda Şiveningen’in hemen arkasında bulunan Lahey şehrini ve müzelerini gezme imkânını da buluyorlardı. İkinci Cihan harbinde Şiveningen kale haline getirilmiş, Lahey’den, içi su dolu bir hendek ve beton istihkâmlarla ayrılmış, böylece bütün cazibesini kaybetmiştir. Hatta harpten sonra buraya gelen Laheyliler plâjı mayınlarla dolu buldular. Hollandalılar plâjı kısa zamanda temizleyerek ve yanan yuvarlak gazinosu Şiveningen'i eski haline sokmağa çalışıyorlar. Mümkün olan her şey yapıldığı halde bu küçük şehrin harpte aldığı yaraların izlerini hala görmek kabildir.
Meşhur gazino
Bu sene yapılan Milletlerarası Musiki müsabakası Şiveningen şimdiye kadar gördüğü kültür tezahürlerinin şüphesiz en büyüğüdür. Bu müsabakaların yapılacağı meşhur Şiveningen gazinosunun da meraklı bir tarihçesi vardır. Gazino Hollanda’nın meşhur setleri üzerine inşa edilmiştir. Lahey belediyesi İlk defa 1814’te burada resmi bir plaj açmağa karar vererek ilk deniz hamamlarını kurmuştu. Kırk sene sonra eski test sat tamamen yıkılarak yeni gazino yapılmıştı, İtalyan Rönesans üslûbun da olan bu muazzam gazino 1885’te halka açılmış ve bir sene sonra Berlin Filârmonik orkestrasının burada bütün bir sene verdiği konserler sayesinde bir kültür merkezi halini almıştır. Fakat talihsizliğe bakın ki aynı senenin sonunda bir petrol lâm bası yüzünden çıkan bir yangın neticesinde bu gazino tamamen yandığın dan yenisini yapmak icap etmiş ve yeni bina gene Berlin Filârmonik orkestrasının konserleriyle açılmıştır.
Seneler geçtikçe gazino genişletilmiş, bir bar, bir mağazalar galerisi, bir mendirek ve ucunda yuvarlak bir gazino yapılmış, nihayet 1904’te 2000 kişilik muazzam bir sirk İlâve edilmiştir ki bu sirk hâlâ faaliyettedir. Denize doğru 372 metre uzanan mendireğin ucundaki yuvarlak gazino ya-, km zamanlara kadar bir İnşa harikası addediliyor ve kapısındaki bir tabelânın üzerinde şu cümle okunu yordu: «Zincirinden boşanmış dalgaların ortasında huzur».
318 çelik kazık üzerinde duran mendirek 40 seneden fazla zamandan beri denizden hiç zarar görmemiş, fakat yuvarlak gazino bir yangın neticesinde yanmıştır.
Milletlerarası Muallel müsabakası büyük gazinoda yapılmaktadır ve Şiveningen şimdiye kadar görmediği bir kalabalığın hücumu altında dünyanın musiki birincilerini seçmekle meşguldür.
COMPETITION – SCHEVENNINGEN
INTERNATIONAAL MUZIEKCONCOURS
19 - 29.05.1948
 |
with French soprano Ninnon Vallin and Spanish soprano Lola Rodriquez |
 |
| dinner at Hotel Kurhaus |
 |
| at Philips Studios |
1 9 5 0
YENİ İSTANBUL DAILY NEWSPAPER
1950.06.17
1 9 5 1
STATE THEATER MAGAZINE
1951 October
1 9 5 2
STATE THEATER MAGAZINE No.04
1952 April
ÇİÇEK MAGAZINE
1952.05.29
1 9 5 3
HAYAT MAGAZINE
1953 June
RESİMLİ 20.ASIR MAGAZINE
1953.06.25
1 9 5 4
MİLLİYET DAILY NEWSPAPER
1954.02.10
HÜRRİYET DAILY NEWSPAPER
1954.04.02
UNKNOWN NEWSPAPER
1954.04.02
VATAN DAILY NEWSPAPER
1954.04.02
VATAN DAILY NEWSPAPER
1954.04.07
VATAN DAILY NEWSPAPER
1954.04.08
YELPAZE MONTHLY MAGAZINE
1954.04.21
VATAN DAILY NEWSPAPER
1954.05.14
VATAN DAILY NEWSPAPER
1954.05.27
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1954.06.26
HİSAR WEEKLY MAGAZINE
1954 October
1 9 5 5
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1955.03.19
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1955.04.02
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1955.07.02
HAKİMİYET DAILY NEWSPAPER
1955.11.04
SADİ GÜNEL
En küçük konserini bile büyük bir tempereman içinde veren Leyla ile övünmek, bizim için aynı zamanda milli bir hak olmuştur. Çünkü onun sınırlar aşırı sanat ülkelerinde kazandığı haklı takdir ve şöhret, ne yazık ki bizdekinden çok, hem de pek çok üstündür. Bu inancımın boş ümitlere ve hayallere dayanmadığını açıkça gözümüzün önüne seren, ünlü kritiklerin yazdıklarından birkaç örnek vereyim: ………….
Leyla Gencer’in her Batı yolculuğuna çıkışıyla dönüşü ne kadar sessiz ve gösterişsiz oluyorsa, ardından getirdiği şan ve şeref o nispette büyüyor ve biz güneşe göz yumarcasına bunları bilmezlikten gelmekte hala direniyoruz. Gülelim mi, acınalım mı huyumuza.
1 9 5 6
UNKNOWN NEWSPAPER
1956
UNKNOWN NEWSPAPER
1956
CUMHURİYET DAILY NEWSPAPER
1956
SON TELGRAM DAILY NEWSPAPER
1956.01.11
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1956.01.12
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1956.03.02
SES SANAT WEEKLY MAGAZINE
1956.03.17
YENİ SABAH DAILY NEWSPAPER
1956.06.03
TERCÜMAN DAILY NEWSPAPER
1956.07.25
MİLLİYET DAILY NEWSPAPER
1956.08.01
AKİS WEEKLY MAGAZINE
1956.08.25
Opera Başarılar zinciri İki yıl öncesine kadar Leylâ Gencer'in İtalya'daki başarılarını memleket namına gurur duyarak öğrenenlerin tek bir endişesi vardı: Bu başarının İtalya (hudutlarına münhasır kalması ve sopranonun cihanşümul bir şöhret kurmakta gecikmesi.
Şimdi aynı şahıslar, Leylâ Gencer'in "güneşli memleket" ötesine de ismini ulaştırdığını öğrenip müsterih oluyorlar. Yugoslavya ve Almanya'daki temsillerinden sonra Leylâ Gencer şimdi Polonya'dan taze başarılarla -ve hakkında yazılan övücü tenkitleri ihtiva eden birçok gazete kupürüyle- Ankara'ya dönmüştür. Burada uzun müddet kalmayacaktır. Zira gelecek ayın 14'ünde, sabah saat 10'da dünyanın öbür ucundaki opera binasında yapılacak provada hazır bulunması lâzım gelmektedir. Leylâ Gencer, bir opera sanatkârını dünya çapında şöhrete götüren merdivenin en mühim basamaklarından birine adım atmak üzeredir.
Amerika'nın, Metropolitan'dan hemen sonra gelen San Francisco operasında, o prova gününden bir hafta sonra, Zandonai'nin "Francesca dâ Rimini" operasında başrolü teganni edecektir. Kendisine bu hususta yapılan teklifi ihtiva eden telgraftaki kelimelerin de anlattığı gibi "Amerika'da kazanılacak bir başarı, şöhretini hudutsuz derecede arttıracaktır". İsyan arifesinde temsil Leylâ Gencer, yaz mevsimi zarfında, Polonya'nın üç şehrinde temsil verdi: Varşova, Poznan ve Lodz. Poznan, "Polonya'nın harpten az zarar görmüş şehirlerindendi. Operası, memleketin en eski bir geleneğe sahip olan opera binasıydı. Gencer orada temsilini verdiği sıralarda bir taraftan bir fuar devam ediyor, diğer taraftan halk arasında Komünist rejime karşı bir isyan hareketi içten içe gelişiyordu. Bir endüstri şehri olan Lodz'un operası ise yeni kurulmaktaydı. Verilen temsillerde, konservatuardan Leylâ Gencer Atlantik’i aşan ses yeni yetişen gençler rol alıyordu. Türk sopranosu, bu operada şarkı söyleyen ilk yabancı sanatkârdı. Leylâ Gencer orada, Varşova'da olduğu gibi, muazzam bir tezahüratla ağırlandı. Polonya'da verdiği dört temsilin – üç "Traviata" ve bir "Butterfly"- hepsinde Polonyalı sanatkârlar eserleri Lehçe, Leylâ Gencer ise İtalyanca teganni ediyordu. Soprano, Polonyalı ses sanatkârlarının, orkestra şeflerinin, orkestraların, memleketteki umumî musiki anlayışının ve musikiye karşı duyulan sevginin, nihayet münekkitlerin derin bir takdirkârı olarak Polonya’dan ayrıldı. "Zycie Warszawy" gazetesinin musiki münekkidi, Traviata temsilinden sonra şunları yazmıştı: "Leylâ Gencer, müzikal cümlelemeye olan hakimiyetini zengin, vüsatti bir sesle ve tiyatro mizacıyla birleştiriyor; istisnaî bir Violetta yaratıyor... Varşova halkı sadece her arya, her düet, her sahne ve her perde sonunda değil, temsil bittiğinde de Türk sanatkârını çılgınca bir tezahüratla ağırladı". Bir başka münekkit de Türk sopranosundan "Doğunun mücevheri" diye bahsetti.
İmparatorun aradığı Leylâ Gencer'in müteakip işi, Milano'daydı. Bu bir opera temsili değildi. Belki daha da mühim bir işti. New York Metropolitan operasının müdürü Rudolf Bing'le tanışacaktı. Bu opera imparatoru, Leylâ. Gencer'in şöhretini duymuş, onunla görüşmek, kendisini gelecek mevsim dünyanın en büyük operasına angaje etme tasavvuruyla dinlemek istemişti. Üç ay öncesinden tespit edilmiş bir randevuya uyarak, 11 Haziran akşamı saat 5.30'da Milano Konservatuarı binasında Türkiye'nin en şöhretli sopranosuyla dünyanın en şöhretli opera müdürü buluştular. Bing, Metropolitan için bir Butterfly aramaktaydı. Gencer'i dinledikten sonra; aradığım bulduğundan emindi. Hatta, Metropolitan'ın önümüzdeki mevsim için hazırlanmış repertuarında bir değişiklik yapmayı, Butterfiy'i ilâve etmeyi bile düşündü. Ama bu tasavvurun gerçekleşmesi, kuvvetli bir ihtimal sayılmamalıydı. Ne de olsa Metropolitan, Türkiye'nin Devlet Operası değildi, Oradaki usul, repertuarı bir yıl önceden tespit ve ilân etmek, sonra da bir daha değiştirmemekti. Maamafih Bing, mevsimi listesine, Metropolitan'da uzun zamandır oynanmayan Butterfly'ı koymayı ve başrolü Leylâ Gencer'e vermeyi aklına koymuştu. Böylece bir Türk sanatkârı ilk defa olarak Metropolitan sahnesine çıkacaktı. Bing'le görüşmenin müsbet neticesi, sopranonun San Francisco operası tarafından angaje edilmesini kolaylaştırdı.
Leylâ Gencer daha önce de San Francisco'dan teklif almış, fakat ödenecek ücreti az bulduğu (hafta da 450 dolar) için kabul etmekte tereddüt göstermişti. Türkiye'ye döndüğünde, Devlet Tiyatrosu'na Amerikalı bir artist ajanı tarafından gönderilmiş telgrafı buldu. Telgrafta şöyle deniyordu: "Leylâ Gencer'i San Francisco Operasında en az üç Francesca temsili vermeğe ikna e- derseniz çok müteşekkir kalırız". Bu telgraftan az bir müddet sonra New York Times gazetesi, Türk sopranosu Leylâ Gencer'in San Francisco Operasında Eylül ayında verilecek "Francesca da Rimini" temsilinde başrolü oynayacağım bildiriyordu. Tiyatro, ajana müsbet cevap vermiş, Millî Eğitim Bakanlığı sanatkârın iznini çıkarmıştı. Unutulmuş opera Francesca da Rimini, 1944 yılında ölen İtalyan bestekârı Riccardo Zandonai'nin operaları arasında en tanınmışıydı. Buna rağmen ismi çok duyulmuş bir opera değildi. Amerika'da ilk olarak 1916 yılında Metropolitan'da oynanmıştı. Verilen malûmata göre o zamandan beri de bir daha temsil edilmemişti. San Francisco Operası eseri ilk defa olarak sahneye koyacaktı, Zaten bu sıralarda bazı Avrupa operalarında da bu eseri canlandırma ihtimali vardı.
San Francisco Operası eseri ilk defa olarak sahneye koyacaktı, Zaten bu sıralarda bası Avrupa operalarında da bu eseri canlandırma temayülü vardı. Leylâ Gencer'in Amerika başlangıcım tanınmamış bir eserle yapması, dikkat çekme bakımından bilhassa müsait bir zemin hazırlıyordu. Eser rağbet görür de daha sık temsil e- dilmeğe başlanır ve repertuarın mutad operaları arasına girerse, Leyla Gencer de rolünde tam bir başarı gösterirse, sanatkârın "unutulmaz bir Francesca" olarak opera tarihine geçmesi bile mümkün olacaktır. Leylâ Gencer, San Francisco'da bir de repertuar operası oynayacaktır: muhtemel olarak "La Traviata''... Sanatkârın önümüzdeki mevsim için diğer angajmanlarının en mühimi, Milano'nun La Scala operasında vereceği temsillerdir. Ya, Ankara Devlet Operası'nda kendisini ne zaman, hangi eserde dinleyeceğiz?
Leyla Gencer "Yeni programı daha görmedim; bilmiyorum" diyor. Nitekim, yeni mevsimin açılmasına bir ay kadar bir zaman kaldığı halde, operanın programını henüz kimse bilmemektedir.
STATE THEATER MAGAZINE
1956 October
TERCÜMAN DAILY NEWSPAPER
1956.10.16
STATE THETER MAGAZINE No.31
1956 December
TERCÜMAN DAILY NEWSPAPER
1956.12.01
PAZAR WEEKLY MAGAZINE
1956.12.02
