"Hem
alaturka hem Avrupalıyım"
Opera
sanatçısı Leyla Gencer, 35 yıldır Avrupa'da yaşıyor
Ünlü
İtalyan opera binası Scala'da 22 yıl sahneye yıkan Leyla Gencer, yılda birkaç
defa Türkiye'ye geliyor. Sanatçı, "Anadolu adetlerini unutmadım. Ancak,
yaşantı olarak tam bir Avrupalıyım. İki özelliği bir araya getirip medeni bir
insan olmaya çalışıyorum" dedi
Leyla İpekçi
Leyla
Gencer'in İstanbul seferi bu yıl da geçen yıl olduğu gibi İstanbul Festivali
sayesinde gerçekleşti. Onu Nişantaşı'ndaki evinde ziyaret ettik:
Gencer'e,
genç kızlığınızda böylesine bir isim yapmayı umuyor muydunuz şeklindeki bir
soru yönelttiğimizde açık ve net olarak şunları söyledi.
Çocukluğumdan
beri operaya çok merakım vardı. İstanbul'da konservatuvardayken konserler
vermeyi, tiyatrocu olmayı düşünüyordum. Yıllar geçti çalışmalarım ilerledi.
Ankara Devlet Tiyatrosu'na girdim, İtalyan hocalarla tanıştım. O zamanlar
gerçek bir sanatçı olarak çalışmayı kafama koymuştum. Belki de biliyordum.
Aslında insanın kendine güveni olmazsa bu iş olmaz. En baştan beri Scala'ya
gideceğim diyordum... Ve gittim ve tam 22 yıl da devamlı Scala'daydım.
Türkiye'ye
gelip gittikçe, neler hissediyorsunuz?
Aslında
Türkiye'ye geldiğim zaman biraz daha fazla kalmak istiyorum. Ama devamlı
kalamam burada, sıkılırım herhalde. Milano'da bile sürekli oturamıyorum ki!
Mutlaka dolaşmam gerek. Sanatçılar biraz bohemdir. Bizim evimiz valizler. Bunu
hep söylerim. 35 yıldır valiz yapıp açmaktan usandım diyorum. Ama bir türlü de
valizsiz bir hayat düşünemiyorum.
Batılı
yaşam tarzını benimsemeniz kolay oldu mu?
İnsanın
iç zenginliği çok önemli. Bunu koruması için de kendi köklerini inkâr etmemesi
gerek. 35 yıldır yaşantı olarak tam bir Avrupalıyım. Ama hiçbir zaman bir Türk,
bir Anadolu kızı olduğumu yadsımadım. Tam tersine bundan gurur duyuyorum. Bence
insanı insan yapan kökleridir. Geçmişini inkâr eden insanlar boş insanlardır.
Derinlikleri yoktur. Bu da sanatçıda kendini belli eder. Her medeniyetin bazı
özellikleri vardır. Ben aynı zamanda çok alaturkayım, hem de Avrupalıyım,
Anadolu adetlerimi unutmayı hiçbir zaman düşünmedim. Ben iki özelliği bir araya
getirip medeni bir insan olmaya çalışıyorum.
Sanatınız
uğruna ne gibi özverilerde bulundunuz?
Hayat
boyu, saatinde uyudum, denize girdim, güneş banyomu yaptım, vitaminlerimi
aksatmadan aldım, normal bir evlilik hayatı geçirdim. Düzenli yaşadım ve
çalıştım.
Feminizm
hakkında ne düşünüyorsunuz, feminist misiniz?
Feminist
hareketleri kadın sanatçılar arasında yaygın galiba Türkiye'de. Avrupa'da da
aşırı feministler vardı ama şimdilerde biraz duruldular gibi. Ben sonuna dek
kadın haklarına saygı duyuyorum. Kadın, kendi başına bir şahsiyet her şeyden
önce. Ama öyle aşırı bir feministliği anlamıyorum. Her kadında biraz dişilik
olmalı. Bu onun doğal bir parçası. Medeni bir feminizmden yanayım, aşırıya
kaçmadan. Bence kadınlar hem kadınlığını bilsin hem de haklarını korusun. Kadın
kadınlığını bitirmesin. Ama mesela bir kadının erkek gibi giyinmesini doğru
bulmuyorum. Estetik bakımdan feminitesi olması gerek. Sanatçılar dışarıda zaten
isim yapmış insanlar. O yüzden bu problemlerle pek fazla ilgilenmiyorlar. Ben
de kendi haklarımı elde ettiğim için pek bir tepki göstermiyorum.
Diva'yı dinlerken...
Lütfi Ay
Aya İrini'de, bu eski Bizans Kilisesi'nin
(taş kubbelerine bir ipek kadife yumuşaklığı giydiren) harika estetiği içinde,
harika bir ses dinledik: Leyla Gencer.
Günümüzde sayıları çok azalmış olan büyük
primadonnaların ancak müzik dünyasının oybirliğiyle erişebildikleri Divalığa,
ses tanrıçalığına alnının teriyle yükselmiş olan bu seçkin sanatçımız,
Scala'nın basamaklarına ilk adımlarını İstanbul Konservatuvarı'nda attığı için
aynı zamanda şehrimizin yetiştirdiği ve çağdaş kültürüyle özleştirdiği bir
cevherdi.
Leyla Gencer o akşam dinleyicilerine, bunaltıcı
Temmuz sıcağında serinletici bir sanat rüzgârı estirerek, Monteverdi'den
Vivaldi'ye, Cimarosa'dan Donizetti'ye kadar seçme operaların yorum ustalığı
isteyen en güç aryalarını ince ayrıntıları titizlikle işlenmiş kusursuz tekniği
renkli ve ifadeli bir yorumla bütünleşmiş örnek bir icra içinde sundu.
Denebilir ki, Leyla Gencer'i dinledikten sonra İstanbul Festivali'nin operadan
yana belirtmekten geri kalmadığımız eksikleri, boşlukları önemini yitirmiş
gibiydi. Leyla Gencer'in olağanüstü bir performans halinde sunduğu resital, bütün
o boşlukları tek başına ve en üst düzeyde doldurmuştur.
Leyla Gencer'in başarıları opera dünyasının
vermekte en hasis davrandığı ses tanrıçası tahtına bir Türk kızı oturturken
devlet operamızda kopan kıskançlık fırtınalarını, onu o zaman, Devlet
Operası'ndan ayrılmak ve İtalya'ya yerleşmek zorunda bırakan entrikaları
hatırlıyoruz. Kazanan kim oldu acaba? Leyla Gencer'in büyük tecrübesinden yeni
sanatçı kuşaklarını yararlandırmak fırsatını kaçırmayan İtalyan operası mı
yoksa, hâlâ cadı kazanı kaynatmaktan ciddi bir gelişme olanağına kavuşamadığı
gazete sütunların- da tartışılan kendi operamız mı?
